Żelewsze to Ziemia Kodeńska.
Pierwsze informacje historyczne o Kodniu pochodzą z początku XV wieku. Są to wzmianki w literaturze, że w 1404 roku w Kodniu istniała cerkiew, ale nie ma na nią potwierdzenia w dokumentach. Mówi się natomiast o braciach Ruszczycach i o młynach wodnych na Bugu. Od nich to pod koniec XV wieku prawosławnego wyznania Iwan Sapieha, syn Siemiona Sunigaiły, wojewoda trocki, nabył Kodeń z przyległościami. Tenże sam Sapieha w 1511 r. dostał od króla Zygmunta Starego przywilej na założenie miasta Kodeń na prawie magdeburskim, ustanowił targi tygodniowe i trzy jarmarki do roku. W 1518 roku powstała w Kodniu parafia rzymskokatolicka, równocześnie z nią rozpoczęto budowę cerkwi prawosławnej pod wezwaniem Świętego Michała Archanioła. Iwan Sapieha lub jego syn Paweł Sapieha wybudował otoczony murem i wałem zespół zamkowy wraz z zamkową cerkwią, którą po raz pierwszy wzmiankuje się w 1530 roku. Między miastem a wzgórzem zamkowym zbudowano port rzeczny. Swego czasu była też w Kodniu cerkiew św. Mikołaja. Ufundował ją w 1550 r. Mikołaj Pawłowicz Sapieha. Później w latach 30. XVII wieku Mikołaj Sapieha zwany Pobożnym wybudował renesansowy kościół św. Anny, do dziś słynący ze skradzionego z Rzymu obrazu – malarskiej kopii hiszpańskiej rzeźby Matki Bożej z Guadalupe. Wiek XVII i XVIII to złote lata Kodnia, który był wtedy bogatym i dobrze prosperującym miastem. Mówiło się o Kodniu jako o mieście magnackim w hrabstwie kodeńskim.
Sapiehowie, magnacki ród książęcy pochodzenia litewskiego, władali Ziemią Kodeńską do roku 1800. Po śmierci Elżbiety z Branickich Sapieżyny, w wyniku podziału majątku dobra kodeńskie znalazły się w rękach Branickich, Krasińskich i Sarneckich.
Z pewnością można przyjąć, że Żelewsze było osadą młynną i już istniało zanim Kodniem zaczęła zarządzać ostatnia związana z rodem Sapiehów Elżbieta z Branickich. Myślę, że pierwszym właścicielem/założycielem wsi był jej teść, który zarządzał Kodniem w imieniu swego syna – Ignacy Piotr Sapieha. Syn Ignacego Piotra Sapiehy Jan (wojewodzic mścisławski) został głównym spadkobiercą dóbr kodeńskich po zmarłym w 1751 r. kanclerzu wielkim litewskim, kasztelanie trockim, kasztelanie mińskim, referendarzu litewskim, staroście brzeskim – bezdzietnym Janie Fryderyku Sapieże. Wojewodzic mścisławki Jan Sapieha ożenił się z Elżbietą Branicką. Jego zainteresowania wojskowo – polityczne, których efektem był tytuł generała wojsk koronnych, odsunęły na plan dalszy dobra kodeńskie. Stąd wynikła konieczność, że jego ojciec musiał zająć się zarządzaniem kodeńskim majątkiem.
Pierwszym mężem Elżbiety Branickiej, którego poślubiła w 1753 r. we Lwowie był Jan Sapieha, wojewodzic smoleński, syn Piotra. Elżbieta Branicka „widząc w mężu dużo złych nałogów i niesposobność do stanu małżeńskiego” rozwiodła się z nim w 1755 r. i już w roku następnym w Krechowie, poślubiła Jana Sapiehę, najstarszego syna wojewody mścisławskiego Ignacego. W roku 1757 przyszedł na świat ich syn Kazimierz zwany Nestorem. W tym samym roku Elżbieta z Branickich Sapieżyna owdowiała. Nazywana była po swym drugim mężu wojewodzicową mścisławską. Młodą wdowę w zarządzaniu tak zwanym kluczem kodeńskim wspierał oczywiście teść Ignacy Sapieha, który niestety zmarł nagle w następnym roku. Wdowa Elżbieta z Branickich Sapieżyna, matka półtorarocznego syna, prawowitego spadkobiercy Kodnia, musiała radzić sobie w Kodniu sama. Miała 25 lat.